Autorkami artykułu są Rosjanki: Olga Nikolajewna Eszkinina (Kandydat do Departamentu Teorii i Techniki Aktywności Fizycznej i Sportu) i Elena Szustowa (Moscow State Regional University).
Osoby cierpiące na zaburzenia układu nerwowego są najbardziej narażoną na niebezpieczeństwo i najmniej przystosowaną do życia grupą społeczną każdego kraju. Na świecie żyje około 250-300 milionów osób z niepełnosprawnością intelektualną. Rodzą się one 7 razy częściej niż osoby głuche i 15 razy częściej niż osoby niedowidzące.
Żadna rodzina na świecie nie może zapobiec narodzinom takiego dziecka. Niektórzy rodzice lub ich krewni decydują się na wychowywanie dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Następnie uczy się ono w specjalnych szkołach, dostaje pracę, zarabia tylko na swoje utrzymanie. Niektóre z nich przystosowują się w pewien sposób do życia i stają się częścią społeczeństwa. W innych przypadkach dzieci z niepełnosprawnością intelektualna trafiają do domów dziecka, w których to państwo pełni rolę ich opiekuna. Kiedy stają się pełnoletni, zostają przeniesieni do ośrodków neurologiczno-rehabilitacyjnych gdzie pozostają do końca życia.
Osoby pracujące w takich instytucjach to głównie personel medyczny. Są tam również nauczyciele, których głównym celem jest pomaganie osobom z niepełnosprawnością intelektualną i rozwijanie ich podstawowych umiejętności zajmowania się sobą, higieny, pracy i zasad zachowania w grupie. W tym przypadku ich adaptacja społeczna ogranicza się tylko do kupowania podstawowych produktów, wychodzenia do kina, parku czy na wycieczki. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym, choć jest ich niewiele, mają większe możliwości przystosowania społecznego. Uczą się, następnie zaczynają pracować fizycznie, sprzątają, a także pomagają w szpitalach, niekiedy stając się częścią jego personelu. Zatem, biorąc pod uwagę fakt, że otrzymują za to wynagrodzenie, osoby z niepełnosprawnością intelektualną są mocno zachęcane do podjęcia pracy.
Pozostałe niepracujące jednostki mieszkające w ośrodkach postrzegają ich jako swoich liderów. Nawet jeśli osoby z niepełnosprawnością intelektualną mieszkają w ośrodkach przez całe życie, to zazwyczaj mają przynajmniej jednego rodzica lub krewnego, który zabiera ich na weekendy czy wakacje. Możemy więc stwierdzić, że problem adaptacji takich osób, u których niepełnosprawność wynika przede wszystkim z genetycznych i biologicznych aspektów, warunkuje fakt, że zostają one sierotami.
Sytuacja jest trudniejsza, gdy pojawiają się zaburzenia psychologiczne (blokada intelektualna spowodowana hospitalizacją, problemy z przywiązaniem) lub problemy natury ekologicznej (prymitywne środowisko społeczno-kulturowe, brak bodźców do samo-organizacji, niekorzystne warunki życia, niezdrowe jedzenie lub niedożywienie, zakłócenia snu), które pociągają za sobą niedojrzałość społeczną.
Sport i aktywność fizyczna są niezwykle ważnym elementem procesu adaptacji społecznej osób z niepełnosprawnością intelektualną niezależnie od ich wieku (A.A. Samylichev, S.P. Evseyev …).
Artykuł 1 Międzynarodowej Karty Wychowania Fizycznego i Sportu (przyjętej przez Zgromadzenie Generalne UNESCO w Paryżu 1978 roku) podkreśla wyjątkowe możliwości jakie powinny być zapewnione osobom z niepełnosprawnością intelektualną, aby mogły rozwijać się i w pełni budować swoją osobowość poprzez programy wychowania fizycznego dostosowane do ich wymagań.
Nasze badanie zostało przeprowadzone w moskiewskim ośrodku neurologicznym nr 16, specjalizującym się w rehabilitacji. Mieszkają w nim młodzi ludzie, którzy ukończyli 18 lat i są w stanie opiekować się gospodarstwem domowym i nabywać umiejętności do pracy. Podczas ich społeczno-medycznego badania okazało się, iż 80% mieszkańców ośrodka to osoby niepełnosprawne, a 20% z nich zaleca się pracę fizyczną w specjalnych warunkach. Takie osoby mają wrodzone intelektualne lub psychiczne zaburzenia wiążące się z niekorzystnym wpływem środowiska.
Zazwyczaj w przypadku tej grupy wiekowej, mieszkańcami ośrodków rehabilitacji neurologicznej zajmują się specjaliści medyczni, co sprawia, że proces edukacji jest dość skromny. Niedobór personelu wiąże się z brakiem zajęć pedagogicznych mających na celu ogólny rozwój i integrację osób z niepełnosprawnością intelektualną w społeczeństwie. Większość osób nie posiada wyobrażenia o życiu społecznym dlatego muszą ograniczyć się do tego, co jest im proponowane.
Cechą charakterystyczną osób z niepełnosprawnością intelektualną jest brak lub obniżona motywacja do wszelkiego rodzaju aktywności. W świetle ich niepełnosprawności, ich jedynym celem jest zaspokojenie własnych potrzeb. W efekcie, chęć posiadania pieniędzy lub rzeczy, może być zaspokojona jedynie w pracy. Aby zostać zatrudnionym, należy być silnym i ciężko pracować, a ponadto, być przystosowanym do życia w społeczeństwie, aby móc rozsądnie wydawać zarobione pieniądze.
Mając na celu rozwiązanie tego problemu, opracowaliśmy i wprowadziliśmy metody oparte na ćwiczeniach z wykorzystaniem pamięci skojarzeniowej.
Zadanie oparte są przede wszystkim na porównywaniu lub kojarzeniu różnych sytuacji życiowych z grą, łączenie zabawy ze stopniowym przejściem do treningów i zawodów, aż do osiągnięcia poziomu profesjonalizmu w sportach przystosowawczych.
Ćwiczenia fizyczne z wykorzystaniem pamięci skojarzeniowej zostały opracowane biorąc pod uwagę naturalne potrzeby, zainteresowania, możliwości podopiecznych, ich zdolności oraz umiejętności zdobyte w szkole podstawowej. Stosując te metody podczas zajęć, integrujemy formalnie osoby z niepełnosprawnością intelektualną ze środowiskiem społecznym co jest podstawą ich adaptacji.
Opracowaliśmy ponad 60 fizycznych i poznawczych ćwiczeń uwzględniając kliniczne i psychologiczne cechy osób z niepełnosprawnością intelektualną. Poza poszerzaniem ich umiejętności motorycznych, ćwiczenia poprawiają ich zdolności przystosowawcze oraz wspomagają ich socjalizację poprzez utworzenie specjalnego socjo-terapeutycznego środowiska z wieloma stereotypowymi rodzinnymi sytuacjami.
Włączenie tych eksperymentalnych metod do procesu edukacji w moskiewskim ośrodku rehabilitacji neurologicznej numer 16, pozwoliło znacznie zwiększyć poziom umiejętności motorycznych, zdolności przystosowawczych, motywacji, pozytywnego nastawienia i zainteresowania nauką jego mieszkańców. Przejawia się to między innymi w ich regularnym uczestnictwie w miejskich, krajowych i międzynarodowych zawodach oraz znajdowaniu pracy, również poza ośrodkiem.
